Hayatınızı şekillendirecek önemli kararları alırken kendinizi hiç kararsızlık içinde buldunuz mu? Bir yanda yaratıcı fikirler sizi harekete geçmeye zorlarken, diğer yandan zihniniz “Dur, bir daha düşün!” diyor mu? Peki bu karmaşıklık anında ne yapıyorsunuz?
İşte bu kaos anını yönetmenin etkili bir yolu var: 6 Şapka Tekniği.

Kim Demiş 6 Şapka Tekniği Diye?

İlk olarak doktor, psikolog ve filozof olan Edxard de Bono tarafından ortaya atılmıştır. Bu tekniği öncelikli olarak devlet kurumlarında danışmanlık yaptığı meselelerde kullanmaya başlamıştır. Aynı zamanda günlük problemlerinin çözümünde de kullanmıştır. İlk kez 1985 yılında 6 Şapkalı Düşünme Tekniği isimli kitabında bu teknikten bahsetmiştir. 

Bu Bir Tartışma Değil Mi?

Şu anki düşünce sisteminin en büyük kısmını tartışma kapsamaktadır. Temelde farklı fikirlerin birbirini çürütmesine dayanan tartışma yöntemi, yeni fikirler ve düşünceler ortaya koymak için yetersizdir. Veli toplantılarında veya iş toplantılarında genellikle saatlerce aynı konu üzerinde konuşulmasına rağmen bir kişinin haklılığını ispatlamanın önüne geçen yeni bir düşünce ortaya çıkmıyor. Kısaca tartışma yöntemi kişilere yeni bir bakış kazandırmıyor. Tartışma yönteminin yanı sıra paralel düşünme yöntemi ise bireylere yanlış veya eksik fikirleri çürütmenin yanında farklı bakış açıları kazandırmayı başarmıştır. Paralel düşünme yönteminin en ön plana çıkan örneği 6 Şapka Tekniğidir. 

Nedir Bu 6 Şapka Tekniği?

Belli bir konuyu farklı bakış açıları ile açık bir şekilde araştırmanın yoludur. Alışılmış ve ilk akla gelen düşüncelerden uzaklaşıp bir konuyu birden fazla açıdan ele alabilmeyi ve bu sayede etkili bir şekilde karar vermeyi sağlamaktadır. Problemleri farklı yöntemlerle ele alıp çözüme giden birçok yolu değerlendirmeyi sağlayan yapıcı düşünme tekniğidir. 

En yaygın olarak eğitim alanında kullanılsa da iş hayatında, günlük hayatta da karşılaşılan problemlerin çözümünde de kolaylık sağlayan bir teknik olarak karşımıza çıkmaktadır. Etkili karar verme konusunda her alanda aslında bu teknikle karşılaşmak mümkündür.

Peki daha önce fark etmeden bu tekniği kullanmış olabilir misiniz? 

Eğer bir konuya farklı pencerelerden bakmayı denemişseniz neden olmasın. Bunun için önce bahsedilen şapkaların ne olduğunu fark edelim.

• Bir konuya objektif yaklaştınız mı? Verilere, bilgiye ve tarafsız gerçeklere odaklanmaya çalıştıysanız işte “Beyza Şapka” başınızda! Eğer bu şapkayı takıyorsanız kendinize sormanız gereken sorular şunlar: Bu konuda ne biliyorum? Daha fazla hangi bilgiye ihtiyacım var?

• Birçok konuya vicdanınızı susturamayıp duygusal baktınız mı? İşte “Kırmızı Şapka” başınızda. Hislerinizi ve sezgilerinizi öne çıkaran Kırmızı Şapka kendinize şu soruları sormayı gerektiriyor: Bu konu bana ne hissettiriyor?

• Bir konuyu ele alırken riskler ve olası tehlikeler sizin zihninizi en çok meşgul eden düşünceler mi? Öyleyse eleştirel “Siyah Şapka” başınızda! Kendinize soruyor musunuz? Bu kararın potansiyel zararları nedir?

• Peki ya hep bardağın dolu tarafını görmeye çalışan o kişiyseniz.. O zaman “Sarı Şapka’ya” merhaba de! Bir konu hakkında olumlu bir şekilde fırsatları ve faydaları değerlendirirken “Bu karardan ne kazanabilirim?” diye sormayı gerektirir. 

• Tamam işte en yaratıcı sensin.. “Yeşil Şapka” başında. Yeşil Şapka, yaratıcı fikirlerin gelişmesine izin verir. “Bu soruna farklı bir yöntemle yaklaşabilir miyiz?” sorusuna yanıt aramanızı sağlar. 

• Bir konuda karara varırken genel olarak süreci planlayıp özetliyor musunuz? O zaman “Mavi Şapka” senin. Mavi Şapka, yönetici rolünü atar. Süreci planlama ve özetlemeyi gerektirir. “Buradaki amacımız nedir?, neleri değerlendirdik?” sorularını sormayı gerektirir. 

Şimdi tekrar dönüp baktığınızda farkında olmadan hangi şapkayı daha çok taktığınızı fark ettiniz? Genel olarak bir konuda verimli bir karar alabilmek için konuya şapkaların ifade ettiği birçok açıdan bakmak faydalı olacaktır. 

Şimdi bir örnek üzerinden bu 6 şapkayı da takmayı deneyelim!

Karar Alman Gereken Konu: Telefon Satın Alma

Bu konuda farklı şapkaları takarak verimli bir karara varmaya çalışalım.

Beyaz Şapka’nı Tak (Objektif)

• Mevcut seçenekleri araştırın: Hangi modeller eklendi? Fiyatları ve teknik özellikleri neler?

• Hangi özelliğe daha çok ihtiyacınız var? (Örneğin, kamera kalitesi, pil ömrü, depolama alanı.)

• Telefonun performansı hakkında kullanıcı yorumlarını ve uzman değerlendirmelerini inceleyin.

Kırmızı Şapka’nı Tak (Duygusal)

• Hangi marka ya da modeli sizi daha çok heyecanlandırıyor?

• Tasarımı veya rengi hoşunuza gidiyor mu?

• Satın alıp almadığınızda hissedeceğiniz duyguları düşünün.

Siyah Şapka’nı Tak (Eleştirisel)

• Bu telefonun almanın potansiyel riskleri nelerdir? (Örneğin, bütçenizi zorlar mı, tamir masrafları yüksek mi?)

• Daha ucuz ya da daha uzun ömürlü bir model seçmek mümkün olur mu?

• Telefonun kısa sürede eski teknoloji haline gelme olasılığını değerlendirin.

Sarı Şapka’nı Tak (Olumlu)

• Yeni telefon boyutunda hangi parayı vereceksiniz? (Daha hızlı bir işlemci, daha iyi kamera, daha fazla depolama.)

• İhtiyaçlarınızı karşılayıp karşılamayacağınızı düşünün.

• Yatırımınızın uzun vadesinin fayda değerlerini belirleyin.

Yeşil Şapka’nı Tak (Yaratıcı)

• Standart bir telefon yerine ikinci el ya da yenilenmiş bir cihaz almayı düşünebilir misiniz?

• Telefon satın almak yerine mevcut yükseltmeleri veya tamir etme seçeneğini kullanabilir misin?

• Özel kampanyalar ya da indirimlerle alışveriş yapma ayrıntılarını araştırabilirsiniz.

Mavi Şapka’nı Tak (Yönetici)

• Topladığınız bilgileri gözden geçirin ve satın alma kararınıza yönelik bir plan oluşturun.

• Her ayrıntıyı netleştirin (fiyat, özellikler, marka, vb.).

• Son olarak, seçeneklerinizden birini seçin ve satın alma sürecini başlatın.

Şuan bir telefon alma kararında olmayabilirsiniz ama hayatınızda birçok karar almanız gerekecek. Bu sebeple karar alırken sonucun en iyisi olması için her açıdan değerlendirmek sizin için iyi olacaktır. Bir karar verirken zihninizdeki kaosu dizginlemek için 6 Şapka Tekniği’ni hemen deneyebilirsiniz.

Unutmayın, her karar bir adım, her adım bir yolculuktur. Bu yolculukta şapkalarınız hep yanınızda olsun!

Kaynakça

• Üstün Zekalılar Enstitüsü. (ty). Altı şapkalı düşünme teknolojisi nedir? Üstün Zekalılar Enstitüsü. https ://ustunzekalilar .org /tr /Makaleler /Icerik /44 -6 -Alti -Sapkali -Dusunme -Teknigi -Nedir

• MEÇ Okulları. (ty). Altı şapkalı düşünme tekniği. MEÇ Okulları. https ://mecokullari .k12 .tr /tr -blog /alti -sapkali -dusunme -teknigi

• İİ Enstitü. (ty). Altı şapkalı düşünme teknolojisi nedir? İİ Enstitü. https ://www .iienstitu .com /blog /alti -sapkali -dusunme -teknigi -nedir
  

İçerik Yazarı

Gökçenur Usta Yazıcı