Sağlık teknolojilerindeki devrimler, insan yaşamını kurtarırken yaşam kalitesini de artırıyor. Bu yeniliklerin en dikkat çekici alanlarından biri de yapay organlar. Gelişmiş mühendislik, biyoteknoloji ve tıp bilimlerinin bir araya gelmesiyle geliştirilen yapay organlar, organ nakli bekleyen milyonlarca insana umut ışığı oluyor. Peki, yapay organ teknolojisi hangi aşamalardan geçiyor ve gelecekte bizi neler bekliyor? Bu soruları yanıtlayabilmemiz için aslında önce yapay organın gerçekten neyi ifade ettiğini ve ne olduğunu anlamamız gerekiyor. 

Yapay Organ Nedir?

Yapay organ, insan vücudundaki organların işlevlerini yerine getirmek üzere tasarlanan biyolojik veya mekanik cihazlardır. Bu cihazlar, hastaların organ nakli beklemek yerine doğrudan bir çözüm bulabilmelerini amaçlar. Bazı önemli örnekler; kalp yetmezliği hastaları için hayati önem taşıyan yapay kalpler, diyalize bağımlı hastaların yaşam kalitesini arttıran biyoteknolojik böbrekler, organ bağışı yetersizliğini çözmeye yönelik kritik bir yenilik olan 3D yazıcıyla üretilen karaciğer dokuları yapay organlara örnektir.

Bahsettiğimiz yapay organların tarihteki dönüm noktasına bir bakalım. Yapay organlar arasında özellikle dikkat çekenlerden biri, yapay kalplerdir. İlk yapay kalp ameliyatı, 4 Nisan 1969 tarihinde, Houston'daki St. Luke’s Episcopal Hospital'da Dr. Denton A. Cooley tarafından gerçekleştirildi. Bu ameliyatta kullanılan cihaz, Dr. Domingo Liotta tarafından tasarlanan bir Total Artificial Heart (TAH) idi.

Bu işlem, yapay kalp teknolojisi için bir dönüm noktası oldu. Hasta; 47 yaşında, ciddi kalp yetmezliği olan bir erkekti. Yapay kalp, nakil yapılana kadar bir köprü çözüm olarak kullanıldı ve hasta yapay kalple 64 saat hayatta kaldı, ardından insan kalbi nakledildi. Ancak ne yazık ki hasta birkaç gün sonra hayatını kaybetti. Bu girişim, tam anlamıyla kalıcı bir çözüm değil, nakil sürecinde bir ara tedavi yöntemi olarak tarihe geçti. 

2 Aralık 1982 tarihinde ise Amerikalı cerrah Dr. William DeVries, ilk yapay kalp naklini Barney Clark isimli bir hastaya gerçekleştirmiştir. Bu nakilde kullanılan Jarvik-7 adlı yapay kalp, biyomühendis Dr. Robert Jarvik tarafından tasarlandı ve tıp tarihinde çığır açan bir gelişme olarak kabul edildi.

Yapay Organ Üretim Süreci

Bilim insanları, organların yapısını ve insan vücuduyla etkileşimini detaylı bir şekilde analiz eder. Biyouyumlu polimerler, metal alaşımları ve biyomühendislik ürünü proteinler, organları dayanıklı ve işlevsel hale getirmek için kullanılır. 3D modelleme yazılımları ile bireyselleşirilmiş tasarımlar oluşturulur.

Biyomühendislik malzemeleri ve canlı hücreler kullanılarak katman katman doku üretilir. Kalp gibi kompleks organlar için mikro motorlar ve sensörler eklenir. Organlar önce laboratuvar ortamında, daha sonra hayvan modellerinde test edilir. Klinik deneyler, son aşamada devreye girer. FDA gibi sağlık otoritelerinden onay alındıktan sonra hastalarda kullanılabilir hale gelir.

Yapay organların avantajlarına bakacak olursak en başta karşımıza organ bağışı bekleyen hastalar gelmektedir. Organ nakli bekleyenlere alternatif olmakta ve organ bağışının yetersiz olduğu durumlarda hayat kurtarabilir. Bireyselleşirilmiş olması sayesinde vücut yapısına uygun organlar, reddedilme riskini azaltır. Hayat kalitesini artırarak kronik rahatsızlıkları olan hastaların daha bağımsız bir yaşam sürmesini sağlar.

Tıp dünyasında yapay organlar alanında öne çıkan isimlerden biri de Dr. Dilek Gürsoy’dur. Kendisi, Avrupa’da yapay kalp nakli gerçekleştiren ilk kadın cerraholarak tıp tarihine adını yazdırmıştır. Kalp cerrahisi alanındaki çalışmaları, yapay organ teknolojisinin potansiyelini ortaya koymaktadır. 

Dr. Dilek Gürsoy, yapay kalp teknolojileri ve kalp cerrahisi alanında uluslararası düzeyde tanınan bir uzmandır. Eğitimini Düsseldorf Üniversitesi’nde tamamladıktan sonra, Avrupa'nın en büyük kalp merkezi olan Herz- und Diabeteszentrum NRW Bad Oeynhausen'da mekanik dolaşım destek sistemleriyle ilgili ilk deneyimlerini kazandı. İlk cerrahi operasyonlarını ve uzmanlık eğitimini Duisburg Hastanesi'nde gerçekleştirdi.

2010 yılından bu yana, yeni nesil yapay kalp teknolojilerinin geliştirilmesi, uygulanmasında aktif bir rol oynamaktadır. Almanya, Belçika, Fransa ve Amerika Birleşik Devletleri'ndeki önde gelen laboratuvarlarda hem hayvan hem de insan denemelerinde önemli çalışmalar yapmıştır.

İnsan Cerrahisindeki Başarıları: 200’den fazla sol ventrikül destek pompası (LVAD) ve 80’den fazla total yapay kalp (TAH) implantasyonu gerçekleştirmiştir.

Araştırma ve Geliştirme Çalışmaları: Hayvan deneylerinde, 5 farklı yeni nesil yapay kalp cihazı için cerrahi uygulamalar yapmış ve bu alandaki çalışmalarına halen devam etmektedir.

Dr. Gürsoy’un uluslararası cerrahi deneyimi ve araştırma katkıları, mekanik dolaşım destek sistemleri alanında hem hasta tedavisi hem de teknolojik yenilikler açısından büyük önem taşımaktadır. Özellikle yapay kalp cerrahisi alanında uzmanlaşmış olan Dr. Gürsoy, Hindistan'da gerçekleştirdiği ameliyatlarla bu alandaki deneyim ve bilgisini uluslararası düzeyde paylaşmıştır. 

Bu alandaki öncülüğü ve başarıları, kadınların cerrahi branşlarda nasıl lider roller üstlenebileceğini de göstermektedir. Az sayıda kadın cerrahın aktif olarak yer aldığı kalp cerrahisi gibi zor ve teknik uzmanlık gerektiren bir alanda, Dr. Gürsoy’un uluslararası başarısı, kadınların bu alandaki potansiyelini kanıtlamıştır. Dr. Gürsoy’un üzerinde çalıştığı yapay kalpler, ileri teknoloji ile donatılmış olup, klasik yöntemlere kıyasla hastaların yaşam kalitesini artırmayı hedeflemektedir. Özellikle kalp nakli bekleyen hastalar için, bu yapay kalpler büyük bir umut ışığı olmuştur.

Sadece yapay kalp nakilleriyle değil, aynı zamanda insanlara sağlıklı bir yaşam sunma hedefiyle de çalışmalarını sürdürmektedir. Ayrıca yapay kalplerin daha uzun ömürlü ve biyolojik kalp dokularına daha yakın hale getirilmesi için bilimsel projelere destek vermektedir. Bu alanda yaptığı çalışmalar, yapay organ teknolojisinin geleceğine yön vermektedir.

Gelecek Perspektifi

Yapay organ teknolojisi, her geçen gün hızla ilerlemektedir. Yakın gelecekte beklenen yeniliklerden bazıları:

Yapay Beyin Dokuları: Nörolojik hastalıkları tedavi etme potansiyeli.

Hızlı Biyoprinting Teknolojileri: Kısa sürede organ üretimi.

Kendini Yenileyen Dokular: Organ ömrünün uzatılması.

Sonuç

Yapay organlar, tıbbın en umut verici alanlarından biridir. Organ bağışı yetersizliği ve nakil süreçlerindeki zorluklara etkili bir alternatif sunan bu teknoloji, hayat kurtarma potansiyeliyle dikkat çekiyor. Dr. Dilek Gürsoy gibi liderlerin çalışmaları, bu alandaki ilerlemelere öncülük etmeye devam etmektedir. Yapay organ teknolojisinin etik, teknik ve ekonomik zorlukları olsa da, gelecekte daha geniş kitlelere ulaşacağı kesin.

Kaynakça 

Anadolu Ajansı. (2019, December 4). Yeni nesil tam yapay kalp için geri sayım başladı. Retrieved January 3, 2025, from https://www.aa.com.tr/tr/saglik/yeni-nesil-tam-yapay-kalp-icin-geri-sayim-basladi/1638010

Ankara Üniversitesi. (n.d.). Organ nakli tarihçesi. Retrieved January 3, 2025, from https://organnakli.medicine.ankara.edu.tr/tarihce

BBC News Türkçe. (2021, November 25). Dr. Dilek Gürsoy: Yapay kalp cerrahisinde çığır açan bir Türk doktor. Retrieved January 3, 2025, from https://www.bbc.com/turkce/articles/cv2nr8jg4m5o

Örer, A., & Oto, Ö. (1999). Dünden bugüne kalp cerrahisi. Türk Göğüs Kalp Damar Cerrahisi Dergisi, 7(1), 1-6. Retrieved January 3, 2025, from https://tgkdc.dergisi.org/uploads/pdf/pdf_TGKDC_282.pdf

Sarkaç. (2018, April 23). Doku mühendisliği: Organ nakli sorunlarına çözüm olabilir mi? Retrieved January 3, 2025, from https://sarkac.org/2018/04/doku-muhendisligi

Uzun, G., & Emlik, H. (2022, Şubat 28). Yapay organ derlemesi. BioinfoRange. https://www.bioinforange.com/wp-content/uploads/2022/04/Yapay-Organ-Derlemesi-28.02.22-3.pdf

Wikipedia. (n.d.). Dilek Gürsoy. Retrieved January 3, 2025, from https://tr.wikipedia.org/wiki/Dilek_G%C3%BCrsoy

Wikipedia. (n.d.). Yapay organ. Retrieved January 3, 2025, from https://tr.wikipedia.org/wiki/Yapay_organ

İçerik Yazarı
Elif Özer Utkucu