27
MayısYapay Zekanın Kökenleri: Enigma ve Bombe
Yapay zeka, ses kontrollü yardımcılardan otonom araçlara kadar yaşam tarzımızı ve profesyonel ortamlarımızı temelden değiştirdi. Karmaşık sorunların üstesinden gelmek için çok önemli ve hızla ilerleyen bir alan olmasının yanı sıra özellikle son teknolojik gelişmelerden sonra yapay zeka, hayatımızın bir parçası haline geldi.
Her birimizin hayatında tecrübe ettiği bu değişiklikleri daha doğru yorumlayabilmek için yapay zekanın kökeninde ne olduğu sorusunu sormamız gerekiyor. Bu doğrultuda İkinci Dünya Savaşı, bu konu hakkında birçok soru işaretimizi giderecek kadar ciddi etkiye sahip.. Müttefikler hakkında daha fazla bilgi edinmek için bir yol arayan Almanlar tarafından Enigma Makinesinin yaratılması ve Müttefiklerin, çağdaş bilgi işlem ve yapay zekanın evrimini önemli ölçüde etkileyen kodlarını çözme çabalarını, yapay zekanın ilk adımları olarak ifade edebiliriz.
Enigma makinesinin ilk örnekleri 1917 yılında yapıldı. Ticari olarak ise 1920'lerin başında kullanılmaya başlandı ve birçok ülkede ordular ve devlet kurumları için özel modeller üretildi. En ünlü modellerinden biri, II. Dünya Savaşı öncesinde ve sırasında Nazi Almanyası'nda kullanılan Alman ordusu modeli olan Wehrmacht Enigma idi.
Dünya Savaşı sırasında Enigma Makinesi, şifreli mesajların iletilmesi için bir Alman şifreleme aracı olarak hizmet verdi. Almanlar, karşı konulamaz olarak gördükleri bu makinenin tam bir güvenlik sağladığına inanıyordu. Ancak İngiliz matematikçi ve bilgisayar bilimci Alan Turing, makinenin potansiyelini fark etti ve şifresini çözmek için uğraşmaya başladı. Turing, bir İngiliz istihbarat merkezi olan Bletchley Park'ta şifre kırıcılardan oluşan bir ekip kurdu ve Enigma Makinesini taklit etmek için elektro-mekanik rotorlar kullanan karmaşık bir makine olan Bombe'yi tasarladı. Bombe'nin amacı Enigma’nın şifreleme sürecindeki zayıflıklarından faydalanmak ve şifre çözme sürecini önemli ölçüde hızlandırmaktı.Bombe, 1940'ların ortalarında ilk Enigma şifreli iletiyi başarıyla çözerek Müttefiklere Alman donanmasıyla ilgili kritik bilgiler sağladı. Turing'in cihazı, savaş çabalarında dengeleri değiştiren bir unsura dönüştü; çünkü Müttefikler artık Alman deniz hareketlerini önceden tahmin edebilir ve beklenmedik sürprizleri engelleyebilir hale geldi.
Turing'in Enigma şifreleme sistemine yönelik çalışmaları, modern bilgisayar ve yapay zeka alanlarının gelişiminde büyük bir rol oynamıştır. Bombe Makinesi, elektronik dijital bilgisayarların ilk örneklerinden biri olup, başarısı, makinelerin karmaşık problemleri çözme potansiyelini göstermiştir.
Ayrıca, Turing'in teorik Turing Makinesi kavramı, evrensel bir hesaplama makinesi fikrinin temelini atmıştır. Bu düşünce, modern bilgisayarların geliştirilmesinde devrim yaratan bir temel oluşturmuştur, neredeyse her alanı etkileyerek hayatın bir parçası haline gelmiştir.
Bugün yapay zeka, Enigma Makinesi ve Bombe günlerinden bu yana çok fazla yol kat etti. Makine öğrenimi, sinir ağları ve derin öğrenme gibi teknolojilerin gelişmesiyle birlikte yapay zeka; sağlık, finans ve ulaşım gibi çeşitli alanlarda karmaşık problemleri çözmek için güçlü bir araç haline geldi.
Yapay zekanın belirleyici özelliklerinden biri, verilerden öğrenme ve zaman içinde gelişme yeteneğidir. Bu, makine öğrenimi olarak bilinir ve birçok yapay zeka uygulamasının merkezinde yer alır. Makine öğrenimi algoritmaları büyük miktarda veriyi kısa sürede analiz edebilir ve bu analizin çıktılarına göre yeni bilgiler öğrenebilir.
Alan Turing, modern bilgisayar ve yapay zeka alanındaki çalışmalarıyla, yapay zeka üzerine yapılan çalışmaların öncüsü olarak hatırlanıyor ve alandaki büyük etkisi herkes tarafından kabul ediliyor. Ayrıca yaptığı bu çalışmalarla ülkesinin İkinci Dünya Savaşı'nı kazanmasına katkıda bulunmakla kalmadı, aynı zamanda dijital çağın da temelini attı. Turing'in Enigma şifresini kırma yeteneği ve bilgisayar bilimindeki öncü çalışmaları, bilgi işlem, kriptografi ve yapay zeka alanlarında birçok kişiye ilham kaynağı oldu.
Kaynakça:
- Crypto Museum. (2021, November 30). The Enigma cipher machine. Crypto Museum. https://www.cryptomuseum.com/crypto/enigma/hist.htm
- Encyclopaedia Britannica. (n.d.). Alan Turing. In Encyclopaedia Britannica. Retrieved May 27, 2024, from https://www.britannica.com/biography/Alan-Turing
- Encyclopaedia Britannica. (n.d.). Enigma. In Encyclopaedia Britannica. Retrieved May 27, 2024, from https://www.britannica.com/topic/Enigma-German-code-device